کاهو (نام علمی: Lactuca sativa) گیاهی یک‌ساله از خانوادهٔ کاسنیان است. کاهو بیشتر به صورت سبزی پرورش می‌یابد ولی در مواقعی به صورت ساقه یا بذر نیز یافت می‌شود. کاهو برای اولین بار توسط مصریان باستان کشت شد که آن را از یک علف هرز که دانه‌هایش برای تولید روغن استفاده می‌شد، به دست آوردند. کاهو بعدها به روم و یونان نیز گسترش یافت که آنان نام لاکتوکا به آن دادند که کلمه کاهو در انگلیسی از ریشه همین کلمه است. در سال ۵۰ قبل از میلاد، چندین گونه از آن توصیف شده بود و کاهو در نوشته‌های قرون وسطی از جملهٔ چندین گیاه‌نامه پدیدار گشته‌است. در طی قرون ۱۶ تا ۱۸ رشد چندین گونه از آن در اروپا مشاهده شده و در اواسط قرن ۱۸ میلادی به این نتیجه رسیدند که می‌توانند آن را در باغ‌ها نیز پرورش دهند. در ابتدا اروپا و آمریکای شمالی بازار فروش کاهو بودند و در اواخر دهه ۱۹۰۰ مصرف آن به صورت جهانی گسترش یافت.
کاهو بیشتر در سالاد استفاده می‌شود؛ اگرچه، می‌توان آن را در تعدادی از غذاها همچون سوپ‌ها، ساندویچ‌ها و غیره مشاهده کرد. همچنین، می‌توان آن را سرخ نمود. نوعی از آن که کاهوی مارچوبه نام دارد و به‌خاطر ساقه‌اش پرورش می‌یابد را می‌توان به صورت خام یا پخته مصرف کرد. کاهو منبع خوبی برای ویتامین آ و پتاسیم است؛ همچنانکه منبع اصلی برای دیگر ویتامین‌ها و مواد معدنی است. بر خلاف ویژگی‌های مفید و سودمند، کاهو منبع انواع باکتری، ویروس و انگل‌های قابل شیوع در بین انسان‌ها هم است. به‌علاوه، مصرف اصلی آن به عنوان گیاه سبز پربرگ، بهره‌گیری مذهبی و دارویی بسیاری را در طول قرن‌ها برای انسان‌ها فراهم کرده‌است.
انواع
چندین نوع از انواع مختلف کاهو وجود دارد ولی ۳ نوع (برگی، گرد و رومی) بیشتر متداول هستند. در کل ۷ گروه از کاهوها وجود دارند که هر کدام شامل چندین نوع است:
- برگی- یا برگ آزاد، کاهوی بریده و خوشه‌شده؛ این نوع برگ‌های بریده بریده‌ای دارد، متداول‌ترین نوع کاهوست و بیشتر در سالاد کاربرد دارد.
- رومی بیشتر برای سالادها و ساندویچ‌ها از آن استفاده می‌شود، این نوع کله‌های بلند و گرد داشته و بیشتر در سالاد سزار کاربرد دارند.
- موج‌دار- بیشتر با نام کاهوی «سردسیری» شناخته شده، بیشترین طرفدار را در آمریکا به خود اختصاص داده‌است، این نوع حساس به گرما است و در اصل برای رشد در آمریکای شمالی سازگار است. این گونه به آسانی قابل حمل است ولی مزه و مواد معدنی چندانی ندارد و بیشتر از دیگر کاهوها از آب تشکیل شده‌است.
- کله‌روغنی- با نام‌های کاهوی بوستون و سرکج شناخته شده، این نوع کاهو برگ‌هایی آزاد دارد و به دلیل مزه شیرین و بافت نازک و حساسش معروف است.
- موج‌دار ییلاقی- که باتاویان یا موج دار فرانسوی نیز نام دارد، چیزی بین کاهوی موج دار و برگی است. این نوع از کاهوها بزرگتر، مقاوم‌تر و خوشمزه‌تر هستند.
- ساقه‌ای- این نوع بیشتر به خاطر ساقه‌اش پرورش می‌یابد و نه به خاطر برگ‌هایش و در غذاهای آسیایی از جمله چینی، در تاس‌کباب‌ها و غذاهای خامه‌ای کاربرد دارد.
- دانه‌روغنی- این نوع بیشتر به خاطر دانه‌هایش پرورش یافته و با فشردن روغنی از دانه‌هایش به دست می‌آید که در پختن غذاها استفاده می‌شود. این نوع برگ‌های کمی دارد، به سرعت فاسد می‌شود و دانه‌هایش به مراتب ۵۰ برابر بزرگتر از دیگر کاهوهاست.
کاهوی کله‌روغنی و موج‌دار به عنوان «کلم» کاهویی نیز شناخته می‌شوند، به دلیل اینکه سر کوچک‌تر، صاف‌تر و بیشتر کلم‌مانند دارند.
ارزش غذایی
با توجه به نوع، کاهو منبع خوبی از ویتامین آ، ویتامین کا و پتاسیم است که ویتامین آ موجود در برگ‌های سبز تیره بیشترین بخش را به خود اختصاص داده‌است. همچنین دارای مقادیر زیادی فیبر غذایی، کربوهیدرات، پروتئین و مقدار کمی چربی است. به غیر از نوع سردسیری، کاهو حاوی مقادیر فراوانی ویتامین سی، کلسیم، آهن و مس و دیگر مواد معدنی و ویتامین‌هاست که بیشتر در برگ‌ها متمرکز شده‌اند. کاهو به صورت طبیعی حاوی مقادیر زیادی لیتیم نیز هست.